Elke maand een gedicht. En dan ook nog elke twee maanden een gedicht bij de collage over een levensfase van twee foto's van de Fotograaf des Waterlands. Het klinkt bijna als werk, maar ik kan me niks mooiers voorstellen dan deze maandelijkse worstelpartij met woorden. Mijn laatste gedicht bij de foto's van Anja de Graaff heeft als titel 'Bestemming'. En misschien is dit de mijne wel. Want naast al die gedichten in mijn rol als Dichter des Waterlands stromen er ook geregeld andere gedichten uit mijn vulpen. En de geboorte van een gedicht - dat is zo'n wonderbaarlijk proces. Een zoetzure combinatie van geluk, zelfhaat, depressie, woede, slappe lach en 'in spiritus' zijn. En het gevoel dat je leeft. Nou ja, lees er maar eens een paar: (oh ja, ik mocht als Dichter des Waterlands beide avonden de opening doen van de volksopera De Spanjolen in de Grote kerk in Monnickendam in passend kostuum). 
https://dichterdeswaterlands.nl/#section-gedichten​

In Waterland en omstreken (o.a. Hoorn) wordt redelijk uitbundig de Slag om de Zuiderzee gevierd. Ik heb daar eens goed over nagedacht en hoewel ik niemand een feestje wil ontzeggen, schrijnt het bij mij nogal. Zodanig dat ik er een van mijn recente gedichten als Dichter des Waterlands aan heb gewijd. Laten we niet vergeten dat er oorlog erg dichtbij is. En dat slachtoffers van die oorlog je buren, je dorps- of stadsgenoten kunnen zijn. Zo dichtbij dus. Op die manier komen de verschikkingen van gewapende strijd in ons leven. Of we dat nou willen of niet. Of we open staan voor de verhalen of niet.
Ik mag - samen met vele anderen die graag positieve zaken in gang zetten - geregeld met jonge Oekraïense vluchtelingen samenwerken via projecten van mijn stichting Reclame maken voor jezelf. Het is elke keer weer een klein wonder wat er in die projecten gebeurt. Alle deelnemende jongeren schrijven een gedicht. Wat ze schrijven heeft altijd ook te maken met hun waarden, met hoe zij nu in het leven staan. In de teksten van deze jonge Oekraïeners - en ook in die van andere vluchtelingen die meededen aan projecten van de stichting - lees je hoop, positiviteit, zelfkennis, zelfspot soms. Die tekens van veerkracht, van weerbaarheid zijn prachtig. Iedereen zou die moeten lezen, omdat ze ons een spiegel voorhouden. Wat dat betekent mag je zelf invullen.
Voor mij is het vooral het besef van onze kwetsbaarheid en one vergankelijkheid. We zijn een verdampende druppel, meer niet. De kunst is om iets van die damp te delen. Om anderen ermee te raken, te verwonderen, te emotioneren misschien. En vooral: te verzachten. Lees het gedicht Verslagen maar. Dat gaat daarover. Onder andere. En als je wilt, laat me weten wat je ervan vindt. Alvast bedankt.

Dijken van liefde

Ooit dreef ik van het slik van de Waddenzee
naar het troebele water van de sawa’s
Ooit mocht ik je inpolderen
schep na schep, kruiwagen na kruiwagen
Ooit bouwden we aan onze dijk van liefde
Hoog genoeg om ons allerkwetsbaarste te omringen
Breed genoeg om alle stormen
van boosheid, verdriet, van schuld en schaamte
te weerstaan


We planden onze toekomst
in het vruchtbare Waterland
met de Gouwzee steeds in zicht


Maar ondanks al die dijken
zijn we kwetsbaar
Als het water over de randen
van onze regenlaarzen stroomt
Als we onze kroost
met onze laatste krachten
boven onze hoofden droog moeten houden
Als we zien dat onze dijken
ook maar ideeën zijn uitgedrukt in aarde en in gras


Wie maalt er dan om onze kwetsbaarheid?
Wie stopt dan de razende winden
als wij het niet meer weten?
Wie draait de wieken
van de poldermolens dan in de wind?


Geef ons leven horizons
die verder reiken dan een strakke dijk
Geef ons groene dijken
die al wat ons dierbaar is droog houden
En geef ons dijken van liefde
want we hebben meer te verliezen
dan een polder ooit bevatten kan


Melle Dotinga - Dichter des Waterlands 2023-2024

Tja. Daar zit je dan. Als kersverse Dichter des Waterlands. Er wordt wat van je verwacht. Want zo'n benoeming dat is een belofte. Een afspraak om regelmatig - laten we zeggen elke maand - een gedicht te schrijven. Dat toepasselijk is. Dat een verbinding heeft met de regio, met een bijzondere gebeurtenis, een bijzonder mens, een bijzonder moment. Ga d'r maar aan staan. De verwachtingen zijn hooggespannen. En voor jezelf leg je de lat hoog. Zoals ik al zei. Tja.
Het mooie van zo'n benoeming is dat je ineens dat wat je al deed - poëzie scheppen - een nieuwe dimensie krijgt. Het gaat van hobby naar serieus. Van het zomaar even uit je pen later lopen. Naar ideeën opdoen, uitproberen, weggooien, bijschaven, toch maar een andere invalshoek kiezen, helemaal opnieuw beginnen, weer terug naar die eerste inval en zo voorts. Maar de eersteling van de Dichter des Waterlands is dus geboren. Over de bevalling deel ik liever niet teveel details. Laat staan over het resultaat. Dat komt als het kind de wereld aanschouwt.
Ik schrijf makkelijk. Ook gedichten. Daarom kon ik - toen ik als communicatieadviseur in de corona-bestrijding terecht kwam - voor iedereen die vertrok bij Dienst Testen (eerder LCDK) een afscheidsgedicht schrijven. Dat werd natuurlijk enorm gewaardeerd. Zeker ook door de drie 'groene mannetjes' van Defensie die ons in die rotperiode hielpen om zowel een sterke organisatie als een geweldige 24/7 operations room in te richten - met grote schermen waarop alle relevante informatie zichtbaar. Respect voor hen. En voor alle collega's die er van april 2020 tot en met laten we zeggen eind 2022 de schouders onder zetten.
Maar achter het woord gemak sluit het deel 'zuchtig' zich - eh nou ja - gemakkelijk aan. Dat is mijn valkuil en daar wil ik niet in. Dus heb ik de lat fors omhoog geduwd. En ja dat kost moeite. Maar het is het waard. 'Es lohnt sich' (mooi he dat je in het Duits daar maar drie woorden voor nodig hebt). Of de lezers het met me eens zijn weet ik natuurlijk niet. Maar dat wil ik wel graag weten. Want poëzie moet gelezen en natuurlijk mag je er dan ook wat van vinden. Wat dan ook. Dus bij deze de oproep: reageer! Laat me weten wat je van die eersteling vindt. Nog heel even geduld. En in die korte tijd koester ik mijn schurende ongemak. Want daar komt vaak ook veel moois uit voort. 

Soms zie je een oproep waarvan je denkt: Dit is het moment om die te beantwoorden. Dus toen ik een maand of twee geleden in het lokale weekblad de oproep zag om gedichten in te zenden voor de 'Dichter des Waterlands' wist ik wat me te doen stond. Het kiezen van de vier gedichten die je mocht inzenden, kostte me wel wat hoofdbrekens. Wat is best aardig? Wat is wel okay? En wat is goed? Het is en blijft lastig om je eigen werk te beoordelen. Na wat twijfelmomenten en een onvervalste dip in het geloof in het eigen kunnen, koos ik er vier en zond ze in. Pff...
De allereerste 'Dichter des Waterlands' was Evert Smit uit Volendam en hij schreef de afgelopen twee jaar een hele serie prachtige gedichten over de regio en de dingen die hem op- en invielen. Plaatsen, plekken, mensen en momenten komen langs in zijn bundel 'Onbevangen vissen'. En Evert laat zijn gevoel spreken - waardoor je merkt dat Volendam in sommige opzichten de nuchtere vissersmentaliteit wel voorbij is. Maar dat wisten we natuurlijk al lang dankzij de palingsound. 
Van Evert mocht ik dus het stokje, of beter het stempel, overnemen. En dat stempel heb ik meteen goed kunnen gebruiken tijdens de laatste les met de derdejaars leerlingen van IMCWeekendschool Amterdam-Noord. Waar ik inmiddels al meer dan 15 jaar vrijwillig 'reclame maken voor jezelf' geef - samen met fotograaf Jaap Stahlie (en ook al een paar jaar met schrijver Nick Klaessen en Poetjones). De tekst van elke leerling heb ik afgestempeld en daar waren ze boven verwachting trots op. Ook leuk om te weten: kort na 14 mei hangen de panelen met foto en tekst van tien leerlingen in OBA De Banne en vervolgens in de andere bibliotheken in Noord.
Terug naar vrijdagmiddag. Juryvoorzitter was mede-Fries Tsead Bruinja, Dichter des Vaderlands in 2021 en 2022 en schrijver van het Boekenweekgedicht van dit jaar (check vooral ook even de film met de Fryske versie die Tsead zelf voordraagt). Ik sprak hem in de bibliotheek van Volendam waar de verkiezing plaatsvond en hij wist te vertellen dat hij in 2022 mijn vader Jan had ontmoet in het tehuis waar hij woont. Mijn 'heit' heeft een aantal gedichtenbundels in het Frysk gepubliceerd vanaf de jaren '60 van de vorige eeuw. Tsead kende zijn werk. Hij voelt nu alsof er iets van een cirkel rond is.
Nu ben ik naast trots, vooral vol verwachting. Er gaapt een periode vol avontuur, zoals ook het schrijven van elk gedicht een avontuur is. Van inspiratie, twijfel, experiment, woordspel en zoeken naar zeggingskracht en niet te vergeten 0 transpiratie. Zonder zweet en zwoegen geen rake woorden. 
Ik wil bij deze de jury nogmaals bedanken. En alle aanwezigen. En mijn vrouw en onze dochters. Teun de hond. En natuurlijk mijn 'heit' die letterlijk en figuurlijk het zaadje heeft geplant. En mijn 'mem' die het gekoesterd heeft. 

Het zal je gebeuren als kersverse directeur van het AKJ (nu Jeugdstem) de organisatie die jongeren in de jeugdhulp bijstaat: je hele financiering gaat op de schop. In 2015 besloot de Rijksoverheid in al haar wijsheid (...) dat de gemeenten verantwoordelijk werden voor de bekostiging van de jeugdhulp. Een hoop gevolgen van die beslissing waren niet voorzien. Daarover ga ik nu niet uitweiden, maar het AKJ werd gedwongen om zich te herprofileren. Ineens gingen zij van één financier naar zo'n 350 financiers. 
Afgezien van alle administratieve rompslomp (de jeugdhulporganisaties kunnen erover meepraten) diende zich een ander vraagstuk aan: Kennen die gemeenten ons eigenlijk wel? Lang verhaal kort: de nieuwe directeur besloot tot een herpositionering van het AKJ. Ze belde mij.
Ik vond het best een lastig - en vooral ook opgelegd - vraagstuk. In de organisatie voelde ik wrevel. NIemand was blij met deze verandering en toch moest iedereen er ook mee leren omgaan. Mijn voorstel was om intern te beginnen met Songs2Values - mijn kernwaardenaanpak. Door dat collectief - met een groot aantal van de medewerkers - te doen, was er ruimte voor gesprek en creativiteit. In de keuze van de songs klonk wel geregeld kritiek door, maar de sessie waren constructief en leidden tot een prachtige set kernwaarden. In die kernwaarden klonken vooral het belang van hun werk en de betrokkenheid van de vertrouwenspersonen door. Daar viel niet aan te tornen.
Stapsgewijs ontwikkelden we gezamenlijk, na de kernwaarden, ook de missie en de visie van het AKJ. Steeds toetsten we de uitwerking ervan bij de vertrouwenspersonen en anderen in de organisatie. Zo was er steeds ook draagvlak voor de vernieuwing en dat is essentieel. Zeker in een periode van grote veranderingen die over je zijn uitgerold (in tegenstelling tot veranderingen waar je zelf voor kiest).
Vertrouwenspersonen doen prachtig en belangrijk werk. Ze zijn het aanspreekpunt voor jongeren die in bepaald niet makkelijke omstandigheden zitten. Plaatsen waar vertrouwen bepaald geen zekerheid is en waar je als jongere vaak ook op jezelf teruggeworpen raakt. Ondanks alle goede bedoelingen van de professionals in die sectoren (want die willen over het algemeen echt wel het allerbeste voor deze jongeren). Dan is het heel prettig dat je als jongeren iemand hebt die er echt helemaal voor jou is en met wie je in 100% vertrouwen kunt delen wat er niet goed gaat. 
Het AKJ/Jeugdstem maakt jaarlijks een uitgebreide rapportage over waar jongeren tegenaan lopen in de jeugdhulp. Dat doen ze vanuit het vertrouwen dat de verantwoordelijken in de jeugdhulporganisaties en bij de overheid er lering uit trekken. Want juist van de jongeren die zich uitspreken kun je heel veel leren. Dat weten we inmiddels ook van ExPex - een organisatie van ervaringsdeskundigen (EXperienced Experts) uit de jeugdhulp (ik begrijp trouwens niet waarom juist deze organisatie geen steun meer krijgt van het Ministerie van VWS - kunt u daar eens iets aan doen minister Kuipers?).
Na de kernwaarden, missie en visie volgde nog een heel communicatietraject. Daar vertel ik graag over. Bijvoorbeeld tijdens een kennismaking. Dus mail of bel me (06-551 635 08) als je meer wilt weten over mijn aanpak. Vertel ik een goed verhaal.

Leuk hoor, dat ChatGTP. Maar het is en blijft artificieel. Zo'n AI-toepassing kan natuurlijk geen samenwerking tussen mensen genereren zoals muziek dat kan. Ik heb inmiddels al meer dan 15 jaar ervaring met het ontwikkelen van kernwaarden via muziek. Dat werkt als volgt (en voel je vrij om het ook eens te proberen). Ik nodig een aantal mensen van een organisatie uit om een song te kiezen die zij heel goed vinden passen bij hun organisatie. Soms - als de club niet zo groot is - kan iedereen meedoen. Vaak doet een deel van de mensen mee. Dan vraag ik om een afspiegeling in de lengte, breedte, hoogte en diepte van de organisatie. 
Die mensen kiezen allemaal, onafhankelijk van elkaar, hun song. De opdracht is om het daar niet met elkaar over te hebben. Dat gaan we namelijk tijdens de workshop zelf doen. Mijn workshop beginnen dan ook niet met het zoveeste kennismakingsrondje. Nee, ik vertel heel kort iets en daarna laat ik de eerste song horen. Soms vraag ik de deelnemers om te raden van wie die song is. Het blijkt dat sommige collega's dat heel goed kunnen. Maar meestal ontstaat er veel hilariteit omdat het niet klopt. Dan is de sfeer al goed. Vervolgens vertelt degene van wie die eerste song is iets over zichzelf, de rol in de organisatie en over het waarom van die song.
Zo krijgt elke deelnemer de ruimte voor zichzelf en de zelfgekozen song. Dat levert altijd een lach en een traan op. Jazeker, er wordt vaak ook gehuild omdat muziek nou eenmaal rechtstreeks je hart in gaat. En aan sommige songs kleven voor sommige deelnemer(s) emotionele herinneringen. Het is mooi om dat dan ook met z'n allen mee te maken. Het verbindt, want we zijn natuurlijk veel meer dan alleen ons werk. En het levert waardering van je collega's op als je ook via die muziek wat van jezelf laat zien. Ook het gesprek verdiept zich.
Vervolgens gaan we aan de slag met de songteksten. Die brengen ons stapsgewijs bij de kernwaarden van de organisatie. Langzaam maar zeker ont-dekken; ze halen het deksel eraf zou je kunnen zeggen - de deelnemers die waarden. Door dat gezamenlijk te doen ontstaat er meteen ook draagvlak. Het gesprek erover is die dag al gevoerd. 
Zo werken we op een waarachtig participatieve manier toe naar het eindresultaat: kernwaarden die gedragen worden en de organisatie 'dragen'. Gezamenlijk ontwikkeld (waarna ik dan nog een tekstuele verdieping en beschrijving maak, want alleen kernwoorden zijn veel te mager) en zichtbaar gemaakt in de organisatie. Zoals in Forensisch Centrum Teylingereind, waar een van de kernwaarden 'aanmoediging' is. En dat is een grondrecht daar.
Enfin, ik kan er heel veel over vertellen. Maar misschien moet je zelf eens de proef op de som nemen voor je bedrijf of organisatie. Ik beloof je: het wordt een te gekke workshop waarin je heel goed voelt waarom en waarmee je verbonden bent met je collega's en je organisatie. Bel, mail of app als je meer wilt weten: 06 -551 635 08. 

Gisteren had ik een inspirerende lunchafspraak met Sikko Gerkema, copywriter, strateeg en een van de oprichters van Ceçi n'est pas un bureau. Ik had gereageerd op zijn post op o.a. Linkedin waarin hij kernwaarden even fileerde. Zijn suggestie was om 5, 7 misschien wel 10 ' inspirerende kreten' voor een bedrijf of organisatie te kiezen en dan van daaruit aan cultuur te werken. Geen verkeerde suggestie, want kernwaarden komen 9 en van de 10 keer niet verder dan kernwoorden. En dan kun je ze net zo goed meteen in de prullenbak gooien. Lege woorden, holle frasen, daar schiet je als organisatie echt niks mee op.
We praatten daar tijdens onze lunch wat over door. Ik vertelde over mijn kernwaarden aanpak waarin muziek en de mensen van de organisatie de hoofdrol spelen. Kernwaarden worden vaak bovenin bedacht - al dan niet met hulp van consultants of een bureau - en dan naar beneden geduwd. Dat werkt niet. Echt totaal zinloos - zeker in grote organisaties als banken, verzekeraars en multinationals. De wereld van directies, besturen en MT's is niet de wereld van de mensen die zorgen dat het gebeurt. En die kloof dicht je zeker niet met van bovenaf geïntroduceerde kernwaarden. 
Mijn boodschap: betrek je medewerkers erbij. Doe het samen. In een wat kleinere organisatie kan dat met een groep van laten we zeggen 25 à 30 mensen. In een grotere organisatie heb je meer sessies nodig om je medewerkers erbij te betrekken. En het MT doe ook mee. Plus de directie. Of in elk geval een aantal van hen. Samen in één ruimte met die kernwaarden aan de slag.
Dan de muziek. Vanuit mijn jarenlange ervaring in de corporate en arbeidsmarktcommunicatie weet ik dat werk veel betekent voor mensen. Qua tijd die het in beslag neemt, maar vooral ook qua betrokkenheid, samenwerken, gepassioneerd zijn en - laten we het woord maar eens gebruiken - 'purpose'. Toch zie je dat het tamelijk lastig wordt om dat in woorden te vangen. Want het gaat om wat je voelt bij je werk. Om wat je hart zegt (en niet je hoofd). Daarom muziek. Want als je mensen vraagt om muziek of lievers nog songs te kiezen die vertellen waarom ze hun werk zo tof vinden, gebeuren er wondertjes. Het hart gaat spreken. Er ontstaat verbinding en herkenning. De tongen komen los. En de emoties zijn voelbaar, soms bijna tastbaar.
Dat is exact waar cultuur over gaat. Die emotie, die verbinding is de basis voor het gedrag in een organisatie. Via muziek is het heel eenvoudig om het gesprek daarover te voeren. En dan is ook de stap naar kernwaarden niet zo groot. Hoe, dat leg ik hier even niet uit, want dat is mijn geheim van de smid.
Probeer je maar eens voor te stellen wat er gebeurt als je samen in zo'n afspiegeling van je organisatie kernwaarden hebt bedacht. Die zijn dan echt van jou, van jullie. Ze komen direct uit je eigen geledingen. Dan wordt de introductie van die kernwaarden een eigen feestje (en je kunt daar ook prima een feest omheen bouwen, met een of meer van die kernwaarden als thema).
Zou het niet geweldig zijn als meer organisaties op deze manier met hun cultuur en gedrag aan de slag gaan? Zo via hun zelf ontwikkelde kernwaarden meer muziek in hun community brengen? En het goede nieuws is: dat kan. Eén telefoontje (06 551 635 08) , één mailtje brengt het proces op gang. Wie durft? (de afgebeelde kernwaarde is van i+solutions.)