Bestaat de wereld zoals jet acht uur journaal die ziet? Is de wereld van ons allemaal of heeft ieder mens een eigen wereld? Zou er zoiets kunnen zijn als een universeel universum? Dat dan dus voor iedereen hetzelfde is? En wat ziet iemand als Mark Rutte of Peter R de Vries of Patty Brard als die naar de wereld kijkt? Is het niet zo dat we allemaal onze eigen wereld creëren en dus ook zelf bepalen hoe die eruit ziet?
Natuurlijk, er zijn allerlei media en mensen en zo die ons vertellen hoe het zit. Lees een krant (gelukkig doen veel mensen dat nog), zet de tv aan of kijk op je tweede, derde of achtentwintigste scherm. Wat zie je? Interpretaties van de werkelijkheid. Beelden die ge-edit zijn, reportages die gekleurd zijn (hoe objectief de maker ook was), verhalen die vanuit een bepaalde invalshoek worden verteld. Om nog maar te zwijgen over de roddels en achterklap van de celebrity-rubrieken op tv, internet en in de bladen. Alles, werkelijk alles krijgt een kleur mee. En vaak neigt die kleur naar bloedrood of diepzwart.
Misschien lijkt het alsof ik je adviseer om alle luiken maar dicht te gooien. Dat is niet zo. Wat ik wel wil zeggen is dat hetgeen er op je af altijd gekleurd is. En die kleur kan, als je het maar genoeg laat binnenkomen, je leven behoorlijk gaan bepalen. Het is essentieel om te beseffen dat de kleur van je leven allereerst iets is wat je zelf bepaalt. Welke voorgeschiedenis je ook hebt. Er zijn voorbeelden te over van mensen die alle reden hadden om echt zwartkijkers te worden en die dat toch niet deden. Dat is overigens geen verwijt aan mensen die het zwaar hebben met het leven. Je zal maar manisch-depressief zijn, misbruikt zijn als kind, een oorlogstrauma hebben opgelopen voordat je in een veiliger land terechtkwam. Dan wordt het een stuk minder eenvoudig om dat bloedrood of diepzwart uit je leven te kleuren. Maar het kan wel.
Daarom geloof ik dus niet in pessimisten. Niet omdat ze de makkelijke weg kiezen (ze krijgen helaas nogal eens gelijk), want die weg is helemaal zo makkelijk niet, maar domweg omdat iedereen blij is met de lente. Omdat het de weg is van alles wat leeft. Optimisme zit in onze natuur, alleen weten sommigen het heel goed te verstoppen en te onderdrukken. 
Dat is natuurlijk  ook het succes van al die shows als All you need is love, The Voice of Holland,  Holland's Next Topmodel en dat danstalentprogramma waarvan ik de naam even kwijt ben. Een ongebreideld optimisme dat dankbaar wordt geëxploiteerd voor tv en de andere schermen. Ook daarvoor geldt: niet de (commerciële) omroepen geven je leven kleur, dat doe je zelf. Niet dr Phil bepaalt hoe jij je leven beter kunt maken (hoewel de man ongetwijfeld wel eens nuttige tips en adviezen zal geven), dat doe je zelf. 
Dus gooi die lelijke kleuren van je af! Stop dat pessimisme in de afvalbak! Het past niet bij je en je wordt er niet mooier en ook niet leuker van. Je bent een optimist. Van nature. Zo is het en niet anders.

Wie heeft de tijd? Stel die vraag en een aantal mensen kijkt op het horloge. En als je tegen een vriend of vriendin zegt 'Ik heb alle tijd voor je' zal diegene dat waarderen. Wanneer je op straat wordt aangesproken door iemand met een blok met formulieren, zeg je al snel 'Sorry, geen tijd; ik ben op weg naar een afspraak'.
Raar fenomeen, die tijd. Want zeg nou eerlijk, niemand heeft de tijd in handen. Ja, de tijd verglijdt, maar wat glijdt er dan eigenlijk door je handen (mocht de tijd daar al doorheen kun slippen)? Tijd is een woord dat omvat wat wij als voorbijgaan ervaren. Als ouder worden (waar blijft de tijd?), wachten (pff, ze nemen alle tijd achter die balie), verliefd zijn (als ik bij jou ben staat de tijd stil), sterven (jammer dat hem niet meer tijd gegund is), dromen (als ik meer tijd had, zou ik...) en nog veel, veel meer. Het besef van tijd bepaalt voor een groot en belangrijk deel ons leven. In praktische zin is dat ook prima. Meestal is het prettig als je ergens op tijd bent. Het is ook fijn om te weten na hoeveel tijd je brood uit de oven moet. 
Maar er is nog een andere dimensie aan de tijd. Je zou die de tijdloze tijd kunnen noemen (volgt u het nog?).
De tijdloze tijd stijgt uit boven het alledaagse. De tijdloze tijd heeft alles te maken met onze natuurlijke geboorte- en stervensprocessen. De tijdloze tijd is het besef dat we altijd in het hier en nu zijn en dat elk moment opgelost wordt en dan voorbij is. Dat wat was komt nooit meer terug. De tijdloze tijd gaat ook het besef voorbij dat ieder zijn of haar eigen tijd heeft. Waar voor de een tijd razendsnel gaat (ik heb zo'n vol leven, eigenlijk heb ik nergens echt tijd voor), staat die voor de ander bijna stil (ik ben blij dat ik de dag door kom, eindeloos lijkt die). Soms lijkt de tijd zelfs even te bevriezen - op momenten die diepe indruk maken. Geboorte, dood, liefde, tragiek, hoop. De grote momenten van het leven.
De tijdloze tijd ervaar je pas als je tijd voorbij is. In de boeken en verhalen over bijna-dood-ervaringen, lees je dat alles parallel is, dat er geen besef meer is van tijd. Alles is tegelijkertijd en overal. Universeel zou je kunnen zeggen.
Iets daarvan kun je nu al ervaren. Mensen die veel meditatie-ervaring hebben weten dat. Die voelen de verbinding met het universele, met het spirituele. Maar heel soms voel je het zelf ook. En dan bedoel ik niet dat moment van enorme verliefdheid. Soms, heel soms ben je even helemaal los van al het dagelijkse, wereldse. Dan is er een moment van tijdloze tijd. Van volledige verbondenheid met alles en iedereen. Een moment van geluk. Dat voelt alsof de tijd even stil staat. En misschien is dat ook wel zo. Omdat je dan heel even verbonden bent met de eeuwigheid.

Ieder mens maakt de reis van z'n leven. Hoe lang die duurt, waar die naartoe voert, wat je tijdens die reis meemaakt, dat weet je van te voren niet. En dat is voor veel mensen een tamelijk beangstigende gedachte. Wie niet zo van verandering houdt, wie liefst de zaken zelf zoveel mogelijk onder controle houdt; zit niet op een nieuw avontuur te wachten. Maar de grap is natuurlijk dat je dat maar zeer beperkt zelf in de hand hebt. Voor je 't weet overkomt je iets en word je gedwongen daarop een antwoord te vinden. Want met grote veranderingen komen meestal grote vragen. En vanuit de wetenschap weten we inmiddels wel dat achter elke nieuwe vraag minstens honderd andere schuil gaan.
Hoe je 't ook wendt of keert, je krijgt in je leven een hele batterij vragen op je af. Iedereen kan voor zichzelf wel bedenken wat dan die grote vragen zijn. En de kleinere die voortvloeien uit die grote. Schrijver F. Starik schrijft al een tijdlang in Trouw over het dementieproces van zijn moeder. Dan zijn prachtige stukjes vol twijfel en vragen. Inmiddels is er ook een boek. Hoe weet je of je het goed doet voor iemand die langzaamaan alle besef van realiteit verliest? Mensen die ernstig dement zijn, raken zelfs het besef van hun lichaam kwijt. Mijn ouders gaan richting tachtig; ik weet niet wat hen en ons als kinderen boven het hoofd hangt.
Eigenlijk is het een heel mooi gegeven dat het leven voortdurend vragen op ons afvuurt. Of we dat nou leuk vinden of niet. Vragen dwingen om even stil te staan, om te rade te gaan bij jezelf en - als je dat wilt - bij de mensen om je heen. Vragen brengen besef, helpen het bewustzijn op gang of verder. Vragen dwingt tot communicatie. Vragen onderscheiden ons van al het andere leven zou je kunnen zeggen (hoewel Sipke de hond me soms ook zeer vragend kan aankijken).
Tijdens de reis van je leven mag je dus op de meest uiteenlopende vragen rekenen. Sommige zul je moeten beantwoorden, op andere is simpelweg geen antwoord te vinden. De belangrijkste vraag is dan misschien ook wel hoe je omgaat met de vragen in je leven. Kun je ze laten meedeinen op de stroom waarop je eigen levensbootje dobbert? Of moet je elke keer naar de kant om te gaan zitten en diep te gaan nadenken over het antwoord? Of hijs je ze aan boord en neem je ze mee op je verdere reis? Of zie je ze als hints die je helpen om de koers te vinden voor je eigen reis?
Hoe je ze ook ziet, het gaat tijdens je tocht meer om de vragen dan om de antwoorden. Vragen geven dynamiek, geven woeling. En die moeten we koesteren, hoe moeilijk dat soms ook is. Want woeling betekent ontwikkeling en die brengt je verder. Wat je bestemming ook mag zijn.

Wat moet dat geweldig zijn. Je vertrekt op je 95ste nadat je decennialang een enorme impact op de wereld hebt gehad. Ik gok met een grote glimlach om je mond. En dan mag je, als je bent overgegaan, kijken, voelen, ervaren wat men over de hele aardbol voelt bij je vertrek. Je ziet een cartoon waarin Petrus aan een engel vraagt of hij er goed uit ziet, want 'Mandela komt eraan'. En in een andere cartoon ontdek je dat zelfs Jezus een plaatsje moet opschuiven omdat je onderweg bent. Die glimlach blijft waarschijnlijk eeuwig op je gezicht staan...
Als je zo'n groot voorbeeld bent voor de mensheid - bij leven en daarna - lijkt het alsof je verheven bent boven de gewone sterveling. Dat is natuurlijk niet zo. Jij zou de eerste geweest zijn om dat te zeggen. Je geloofde namelijk dat wat jij bezit niet uniek was. Sterker, dat het iets is wat wij mensen allemaal ten diepste in ons dragen. Compassie, vergevingsgezindheid, mededogen. En liefde, vooral liefde. Waarschijnlijk zou je ook gezegd hebben dat echt iedereen, niemand uitgezonderd, het in zich heeft. Maar dat het bij sommigen wel heel diep weggestopt zit. Er zijn nou eenmaal mensen bij wie je heel wat lagen moet afpellen om om die diepe eigenschapen die ons mens maken, te vinden. En dat je dat juist en altijd moet zien als een reden om extra hard je best te doen om het te vinden. Want ze zitten er. Gegarandeerd. En dat pellen,  dat zoeken en vinden, zou je ook zeggen, is veel makkelijker dan heel veel mensen denken. Als je het eenmaal bij jezelf hebt gevonden - dus je moet bij jezelf beginnen - dan vind je het bij ieder ander ook. 
Dat beetje Nelson Mandela in ons allemaal moeten we de komende tijd veel en vaak aanspreken. Jij kan het niet meer doen, alleen in de geest. Bovendien is het beter dat we het zelf doen. Je bent lang genoeg voorbeeld geweest, we zouden nu toch wel een beetje door moeten hebben hoe het werkt. We zijn allemaal verbonden. Aan elkaar en aan alles op deze aardbol en daaromheen. Dat besef droeg jij uit, dat leefde je iedere dag.  Com-pas-sie. Lief-de. Er zijn honderdduizend manieren om het te vinden. Je moet het willen. Als je hulp nodig hebt, kun je die krijgen. Gewoon even vragen. Mediteren, bidden, chanten, dansen, zingen. Wat zou het fantastisch zijn als jij gaat zien dat dát vooral je erfenis is. Dat mensen zich ten diepste verbonden voelen. En als we het even kwijt zijn, doen we gewoon met z'n allen de Madiba-shuffle.  Dan komt het vanzelf terug. 

Mijn ouders krijgen maar niet genoeg van de bijbel. Dat is niet alleen hun geloof, maar ook hun inspiratiebron. Ze putten er geloof, hoop en liefde uit en kracht en energie. Ik heb de kerk lang geleden achter me gelaten en me na mijn 20ste ook nauwelijks meer verdiept in de bijbel. Toch begrijp ik mensen voor wie het protestantse geloof belangrijk is, nog steeds vrij goed - denk ik. De theoloog die dit weekend in Trouw uitlegt waarom hij geen ziektekostenverzekering heeft, kan ik volgen. Toen hij met spoed een hartoperatie moest ondergaan, stond zijn kerk garant voor hem. Uiteindelijk heeft hij de hele opname zelf betaald. In zijn redeneertrant zat veel logica. Je leven en dus je lot leg je in gods handen. Hij wikt en beschikt. Deze enige grote vraag die bij mij achterbleef, was: waarom heeft deze man toch laten ingrijpen door een ziekenhuis? Was het niet god zelf die hem op dat moment bij zich riep?
Zelf lees ik graag de geschriften van Lao Tse, de grondlegger van het Taoïsme. De Tao Te King is een bundeling van bijna poëtische schrijfsels (sorry, dat klinkt wat oneerbiedig) die meer diepgang krijgen naarmate je ze vaker leest. En dat is prettig: herlezen. Dat zet namelijk je eigen denken steeds opnieuw in gang. Met nog meer diepgang (nou ja, dat hoop je dan) en meer begrip. Het past ook wonderwel bij de Tai Chi die ik inmiddels een aantal jaren beoefen (na begin jaren '90 daarvan al eens een paar jaar te hebben geproefd). Naarmate je de vorm langer oefent, ontdek je steeds meer facetten. En waar je in sommige sporten steeds sneller wordt, voer je de Tai Chi juist steeds trager uit. Om de stilte in jezelf te vinden en de Chi - de levensenergie die in elk levend wezen huist - te voelen. 
Begrijp me goed, ik ben niet op zoek naar een waarheid. Voor zover er waarheid bestaat, is die voor ieder persoonlijk. Elk mens beleeft zijn of haar eigen waarheid, net zoals iedereen in zijn eigen werkelijkheid leeft. Die van mij is niet die van jou. En als we dan het sprongetje naar wijsheid maken, dan zit daar al helemaal geen waarheid in. Een wijze zal hoogstens datgene aanreiken wat je doet nadenken over waarheid en geluk. Het mooie van wat Lao Tse schreef is dat het niet invult maar open laat. En dat zie je ook in Tai Chi ook. Dat draait ook om de kunst van de leegte.
Soms vind je leegte trouwens heel mooi op zondag. Toen ik vanochtend met Sipke de hond liep was het volkomen stil in Waterland. Geen kerkklok, geen auto's, geen mensen, zelfs geen kinderen. Alleen de vogels die hoorbaar gelukkig waren met het zonlicht. En ik ook.