Sinds een paar weken is ons straatbeeld sterk veranderd. Het merendeel van de caravans is uit de stalling en staat geparkeerd op erven, parkeerstroken of in lengterichting op straat. De vakantiekoorts heeft toegeslagen. Overal zag ik mannen en vrouwen boenen, stofzuigen, controleren, aanvullen en inladen. Het witte kunststof blinkt je tegemoet. Grappig wel dat zo'n mobiel huis in de winterstalling blijkbaar toch behoorlijk vervuilt.
Het is vast een heel prettig gevoel, het bezit van zo'n caravan. Een beetje vergelijkbaar met een slak die ook z'n huis altijd bij zich heeft. Als hij moe is, trekt hij zich even terug in de schaduw. En die vergelijking levert  meteen twee interessante parallellen op. Het tempo van auto plus caravan - de slakkegang; en de plek waar je zo'n tweede huis liefst tijdelijk plaatst - beetje in de schaduw, want het wordt snel heet in die plastic dozen. 
En die zen dan? Ik heb net een boek uit van Thich ('meester' in het Vietnamees) Nhat Hanh over burgerschap. Deze spirituele meester beschrijft in het boek - dat ook als titel 'Burgerschap' heeft - wat het boeddhisme kan betekenen voor de wereld. Je zou misschien verwachten dat zoiets een encyclopedisch karakter krijgt, maar het tegendeel is waar. In korte, heldere hoofdstukken legt de meester uit wat je zelf kunt doen om burgerschap anno nu gestalte te geven en zo de wereld op weg te helpen naar beter. 
Het mooiste van dit boek vind ik wel dat zenmeester Nhat Hanh het ontdaan heeft van alle hoogdravendheid. Burgerschap is - als boek en in het leven zelf - eenvoudig, helder en altijd toepasbaar. Het boek vertelt je eigenlijk niets nieuws. Wie zich ook maar een fractie heeft verdiept in spiritualiteit, zal veel herkennen en voor mensen dei er nog niets van weten is het ook allemaal volledig te volgen. Het is ook a-religieus; het beschrijft thema's die universeel zijn en dus religies met elkaar verbindt. Thich Nhat Hanh heeft Martin Luther King een paar keer ontmoet. Tijdens die ontmoetingen spraken ze onder meer over het belang van de Sangha, of zoals King het noemde 'de beminde gemeenschap'. 
Deel uitmaken van een gemeenschap en daar gezien en erkend worden is essentieel. In die zin is burgerschap iets dat je elke dag in praktijk kunt brengen. Gewoon gedag zeggen of een praatje maken is al een mooi begin. Daarover schrijft Piero Ferrucci uitgebreid in zijn zeer lezenswaardige boek 'Vriendelijkheid'. Tijn Touber interviewde hem een paar jaar geleden en dat is een mooi portret van de man.
Met een slakkegang door het leven gaan is helemaal niet zo'n slecht idee. Om een praatje te maken met de burgers door wie je omringd wordt. Voor je't weet leidt een gesprek over het tempo van de caravan tot een prachtige bespiegeling over het leven en de zin van zen.

Gisteren waren we in De Nieuwe Kerk waar de reizende expositie van World Press Photo is gestart. Prachtige werken die zo ongeveer het hele leven en de dood bestrijken en dan wereldwijd. De winnende foto heeft inmiddels al in alle belangrijke media gestaan. Voor wie hem gemist heeft: van op de rug gefotografeerd zie je een stel mensen staan op het strand met hun gezicht richting zee, midden in de nacht met een heldere maan. Een aantal van hen houdt een mobiele telefoon in de lucht, je ziet de schermpjes oplichten. Het gaat om een groep bootvluchtelingen die probeert contact te krijgen met het thuisfront (schrijnend genoeg een zeer toepasselijke benaming). Een episch beeld.
Er is veel ellende te zien en ook die is steeds op indrukwekkende wijze in beeld gebracht. Zoals de Iraanse ter dood veroordeelde die - in het besef van zijn naderende terechtstelling - nog even troost vindt op de schouder van zijn beul. Als je alle beelden van de misère goed op je in zou laten werken, loop je wel de kans om nogal mistroostig de kerk te verlaten.
Maar gelukkig zijn daar ook de foto's van de bonobo. Deze mensaap is net als de chimpansee zeer direct familie van ons mensen. De bonobo leeft in Congo, aan de Zuidkant van de Kongostroom. De Nederlandse bioloog Frans de Waal schreef een boek over ze waarbij de Nederlandse fotograaf Frans Lanting foto's maakte.  De vergelijkingen van De Waal tussen het gedrag van mensen en andere diersoorten hebben hem wereldberoemd gemaakt.
Wij kunnen nog heel wat leren van de bonobo. 
Zo zijn alle bonobo-gemeenschappen matriarchaten. De vrouwen zijn er dus de baas. Bonobo's zijn slimme dieren - vandaar ook dat ze voor het moedermodel hebben gekozen in hun samenleving. Seksen doen ze ook voor hun plezier en om iets goed te maken. Geweld komt in hun samenleving nauwelijks voor en als het al tot een kleine eruptie komt, is het niet zo heel erg serieus. Als een bonobo haar hoofd schudt, weet je dat je fout zit. Dus qua non-verbale communicatie zijn ze ook behoorlijk helder. Je zou dan zeggen dat er bij deze apen (zelf)bewustzijn is.
Dat hebben olifanten trouwens ook, volgens een recenter onderzoek van Frans de Waal. Misschien zouden de leiders van onze landen zijn boek 'The Age of Empathy' eens moeten lezen over rouwende olifanten, dankbare walvissen en hulpvaardige dolfijnen. De subtitel is 'Nature's lessons for a kinder society' en ik kan me niet anders voorstellen dan dat de hele bonobo-familie het daar hartgrondig mee eens is.

Soms komt het lelijke en het mooie tegelijk. In Trouw stond dit weekend een interview met Margalith Kleiwegt over haar nieuwe boek 'Familie is alles'. Ze beschrijft daarin onder meer een 'verloren' groep jongeren in Amsterdam Nieuw-West die zowel onzichtbaar als onvindbaar is - voor de instanties. Jongeren die, zo schrijft ze, alle hoop op beter hebben opgegeven. Die zich hebben uitgeschreven uit de burgerlijke stand om zo aan schulden en andere zaken te ontkomen.
Gisteren was ik bij de diploma-uitreiking van IMC Weekendschool, vestiging Amsterdam-Noord. Shell Research had gastvrij haar deuren voor ons geopend en er was een expositie ingericht met de posters die 'onze' leerlingen hadden gemaakt. Met zichzelf in de hoofdrol en met hun visie op wat zo'n vorm van onderwijs voor jou kan betekenen. Het was een prachtige middag vol speeches, diploma's, taart, bloemen, ouders, broers, zussen en vooral en bovenal hoop.
De wereld van de 'verloren jongeren' en de alumni van IMC Weekendschool. Hoe ver liggen ze uit elkaar? Hemelsbreed maar een paar kilometer. Waarschijnlijk zelfs nog minder, want ik kan me zomaar voorstellen dat er ook in Amsterdam-Noord een paar van die verloren jongeren rondhangen.
Het triest is dat deze jongeren geen mogelijkheden meer zien. Hun groei is beknot; geknakt zou je misschien moeten zeggen. En dat is zo ongeveer het ergste dat je kan overkomen als je jong bent. Dat je het gevoel dat je er helemaal niet toe doet. Dat je nergens bij hoort. Dat niemand je wil.
Ik geef al bijna tien jaar les op IMC Weekendschool omdat die vorm van onderwijs kinderen op jonge leeftijd al aan de samenleving verbindt. De leerlingen van de weekendschool bouwen aan band op met de gastdocenten. Ze komen op bijzondere plekken zoals de rechtbank; een van de gastdocenten die gisteren kort werd geïnterviewd is kinderrechter in Amsterdam. Tijdens onze lessen hebben ze prachtig verwoord hoe belangrijk deze vorm van onderwijs voor hen is.
Een paar weken geleden vertelde een kennis dat ze mag gaan lesgeven op 'The School of Life' van Alain de Botton. Diep in mijn hart was ik toen heel even jaloers. Maar nu weet ik beter: ik geef al jaren les op de school van het leven: IMC Weekendschool. Ik zou het trouwens wel geweldig vinden als 'The School of Life' haar taak zo serieus neemt dat ze ook de jongeren die hun lessen het beste kunnen gebruiken uitnodigt. Want die hebben 'heldere ideeën voor het alledaagse leven' het allerhardst nodig.
Ik ben bang dat het nog wel even gaat duren voor The School of Life aan die stap toe is. Gelukkig heeft IMC Weekendschool docenten die ook deze verloren jongeren kennen. En misschien kunnen wij gastdocenten een paar jongeren het gevoel geven dat ze niet zo verloren zijn als ze denken. Niet door hen te vertellen dat dat zo is. Maar door ze te helpen ontdekken dat ze nog kunnen groeien. Tegen de klippen op. Tegen de verdrukking in. Daar is soms maar heel weinig voor nodig.

Gisteren was ik op pad met een goede vriend die filosoof is. Na een inspirerende tocht door het Stedelijk - waar ik niet was geweest sinds heel lang geleden - aten we een broodje op de Overtoom. We voelen ons beide niet zo thuis in de omgeving van de van Baerle- en de PC Hooftstraat. Dus iets verder gelopen en schuin tegenover Marqt in een prettig etablissement terechtgekomen.
We raakten in gesprek over waarden en waarom die zo belangrijk zijn. De vriend kwam met de vraag of dat niets iets voor banken zou zijn, die waarden. De aanleiding was de berichtgeving van afgelopen week over de zakelijke kredieten met een zogenaamde renteswap. Zulke kredieten beschermen de kredietnemers tegen een rentestijging - wat best wel sympathiek klinkt, maar de banken waren niet helemaal duidelijk geweest over de gevolgen van een rentedaling. En daar zat het addertje onder het gras, want in dat geval moet de ondernemer bijbetalen. Oftewel de bank compenseren voor de derving aan rente-inkomsten. Hmm. Banken. Kenden we die niet nog van een periode waarin ze bij de overheid aanklopten voor steun? En kregen ze die in de vorm van een krediet met een renteswap? Dacht het niet. Enfin, dit verhaal krijgt een staartje, want ondernemers, of beter de hele samenleving pikt zoiets niet meer. En terecht. 
Goed, terug naar de waarden en de banken. Op de vraag van de vriend antwoordde ik dat dat nou juist het probleem is van de banken: ze hebben niet of nauwelijks bewustzijn van hun waarden. Wel van financiële waarde - zeker nu die de afgelopen jaren - vriendelijk uitgedrukt - nogal fluctueerde. Het zou de mensen in de bankwereld sieren als ze eens wat meer bewustzijn zouden ontwikkelen over echte waarden. Juist in een wereld waar het draait om geld - dus middelen met een afgesproken waarde die sterk kan wisselen - is het noodzaak dat de daaronder liggende waarden kristalhelder zijn. 
Waarvoor is de Rabobank op de wereld? En de ING en de ABNAMRO; SNS, Labouchère,   en al die andere? Waarvoor zijn zij in het leven geroepen? Wat is de rol die zij in de wereld willen vervullen? Als het antwoord daarop luidt 'shareholder value' hebben we als samenleving nationaal en zeker ook internationaal een groot probleem. Want de waarden van de shareholders lopen waarschijnlijk zeer uiteen, maar over één ding zullen alle aandeelhouders het hoogstwaarschijnlijk eens zijn: een zo hoog mogelijk dividend op hun aandelen.
Begrijp me goed, ik ben niet tegen winst maken. Waar ik wel op z'n zachtst gezegd zeer teleurgesteld in ben, is het minimale bewustzijn van de bancaire topmensen. Of het gebrek aan kennis van wat er echt in hun bankconcern gebeurt. Het wordt tijd dat de bancaire topmensen kernwaarden op het netvlies krijgen. Ik voorspel dat de eerste grootbank die dat helder weet over te brengen een prachtige rol in de samenleving en medewerkers die met veel plezier en voldoening hun werk doen. Omdat ze weten dat echte waarden menselijke waarden zijn. En die zijn niet in geld uit te drukken. Ik ben benieuwd welke grootbank als eerste contact zoekt...