Komende maandag en dinsdag staat Birgit Schuurman in de Kleine Komedie met de reprise van haar programma 'Het Grote Verlangen'. Ik heb de voorstelling niet gezien, maar die schijnt fantastisch te zijn. Lovende recensies en zo. Ik moest aan de titel denken, toen ik het vandaag met een collega had over de herfst. We kwamen tot de ontdekking dat we een verlangen deelden naar een periode van retraite. Een week weg met weinig mensen om je heen om even helemaal tot jezelf te komen. En tot rust.
Daarover doordenkend kom ik tot de conclusie dat het weliswaar een prettig vooruitzicht lijkt, maar misschien nog wel het meeste zegt over onze toestand in het nu. Ik lees nog wel eens een boek, waaronder eentje met een serie interviews met de Dalai Lama. Daarin komen onder meer de grote gevaren aan de orde die het Boeddhisme onderkent. Een van die grote gevaren is 'verlangen'.
Zet de t.v. aan en je wordt voortdurend aangesproken op verlangen. 'Make me beautiful' - oftewel 'was ik maar niet zo lelijk' (terwijl ik dit schrijf staat er buiten op de brug een studentenstel heftig te zoenen...). 'Obese' - oftewel 'Was ik maar niet zo dik'. 'Mijn kind is te dik' - oftewel 'Had ik het als ouder maar beter gedaan'. Enfin, u begrijpt wat ik bedoel. Een ieder die dat wil, kan dit rijtje nog enorm uitbreiden. En overigens niet alleen met de programma's die de commerciële zenders produceren. Ook de publieke omroep kan er wat van. 'DNA onbekend', Spoorloos, Memories enzovoorts, enzovoorts. Misschien wat minder plat, maar ook in deze programma's gaat het om verlangen.
Alles wat ons ervan weerhoudt om in het hier en nu te leven, zorgt voor mist, vertroebeling. En dan wordt het moeilijk om de zaken op een rij te krijgen. Ik pretendeer overigens niet dat ik het zelf allemaal zo keurig op een rij heb. Integendeel. Maar op de momenten dat alles wel even op elkaar aansluit, of er ineens helderheid is, koester ik dat.
Al die verlangens leiden ons vaak helemaal de verkeerde kant op. Zet ze maar eens opzij. Neem een beetje afstand en kijk naar jezelf. Wat gebeurt er als je je niet meer door die hele batterij verlangens laat leven? Het zou zomaar kunnen gebeuren dat je ineens een enorm gevoel van opluchting, van ruimte, van prettige leegt ervaart. Loslaten kan je volledig in het nu brengen en dan klopt alles. Even, voor dat moment.
Zulke momenten, daar verlang ik dan weer heel vaak naar. Ben toch benieuwd wat de Dalai Lama van dat verlangen zou vinden...

Lekker windje vandaag. Zo'n storm waar schoolkinderen lekker onrustig van worden. Als meester of juf weet je vaak al uren van te voren dat er een stevige wind gaat opsteken. Kinderen in die leeftijd staan misschien nog wat dichter bij de elementen. Misschien omdat ze hersens nog niet zo uitgebreid kraken?
Enfin, de windwaarschuwing die het KNMI vanochtend deed uitgaan, deed mij aan een ander relatief nieuw fenomeen denken. Juist ja, de winstwaarschuwing. En ik weet niet of u het meteen ziet, maar er is een sterke correlatie tussen de wind- en de winstwaarschuwing. Beide zijn namelijk verschijnselen waar je als gewoon burger helemaal niets aan kunt doen. Die hele winstwaarschuwing is natuurlijk uiteindelijk een volstrekte wassen neus. Een sigaar uit eigen doos, een grap zonder pointe en een goocheltruc zonder, tja zonder truc dus.
De winstwaarschuwing klinkt als de vader die tegen zijn zoontje zegt: 'Pas op, ik ga je slaan'. Dus wat doet zoonlief? Die neemt maatregelen. Krant in de broek op de billen. Meebewegen met de klap. Duiken. Bukken. Verzin het maar. Er zijn maar weinig zoontjeslief die dan de discussie aangaan. 'Zeg pap, hoe komt dat nou, dat jij de enorme behoefte krijgt om mij te slaan? Slechte jeugd? Ruzie met mam? Geen promotie op je werk gehad? Gecrashed met de auto? Leg eens uit.' Dat zou misschien interessante conversatie opleveren. Of nog een klap.
De winstwaarschuwing is onderdeel van de grote indekcultuur waar de Westerse wereld al een hele tijd door wordt geplaagd. Wanneer gebeurt het nou eens dat een voorzitter van een Raad van Bestuur - en of dat dan Vestia of Nokia of Nutricia of welke andere onderneming is maakt mij niet uit - gewoon ronduit zegt: 'Ik heb het verknald'. Stel nou dat bijvoorbeeld Rijkman Groenink, om maar eens iemand te noemen, recht in camera en microfoon had gezegd: 'Beste mensen, eigenlijk was ik helemaal niet zo'n goede bankier. Ik heb er niets van gebakken en dat spijt me. Als jullie nou eens collectief een mooie bestemming verzinnen voor de miljoenen die ze mij willen toeschuiven, dan beloof ik dat ik het de rest van mijn leven bij tuinieren houdt.'
Maar ja, soms heb ik even de indruk dat er nergens zoveel leeghoofdigheid is als in de top van grote ondernemingen. Eerst de belangen, de stakeholders, de bonussen en dan de rest. Dat is niet aardig, ik weet het. En zonder die multinationals kunnen we voorlopig ook nog niet. Dat weet ik ook. Maar met al die wind van vandaag ontkwam ik niet aan de gedachte die hierboven staat: 'Lucht en leegte, alles is maar leegte'. En ik durf te wedden dat de voorzitters van Raden van Bestuur die echt de leegte durven zoeken, gelouterd met hun hoofd door de wind lopen. Lees de Toa Te Ching, ga een goede mindfulness-cursus doen, mediteer. In de leegte openbaart zich het mooiste.

Als keurig opgevoed jongetje ben ik niet zo van het vloeken. Mijn dochters keken altijd vreemd op als er een keer een keiharde vloek uitrolde. Mijn vrouw ook trouwens; als ik vloek ben ik heel erg gefrustreerd. Toch zijn er momenten dat ik me soms enorm moet inhouden. Zo las ik gisteren in Het Parool dat een groot deel van de scholen in Amsterdam een fors tekort heeft op de begroting. Hoe is het toch ... mogelijk, denk ik dan. Heeft de overheid van scholen nou echt bedrijven gemaakt? En ja, daar lijkt het ... steeds meer op. Want als school word je op van alles en nog wat afgerekend. Zijn de resultaten van je leerlingen beneden peil? Afrekenen mevrouwtje! Heb je nogal last van schooluitval. Afrekenen meneertje! Het is toch verd... helemaal van god los! We hebben het over onderwijs. Dit gaat over de toekomst van ons allemaal! Even opletten jongens en meisjes daar in het Haagse: als je het onderwijs kapot maakt - en daar lijkt het ... steeds meer op, maak je de samenleving kapot. En ja, daar kan ik heel kwaad over worden. En ja, dan loop je het risico, lieve jongens en meisje, dat meester Melle een paar keer heel hard gaat vloeken...
Gelukkig gebeuren er aan de andere kant van het onderwijsspectrum hele mooie dingen. IMCWeekendschool bijvoorbeeld, waar ik al een jaar of acht mag lesgeven. En dan hebben we JINC en de Weekendacademie en Checkitin! van onder meer docent The Roos. Die stichting haalde Toshiro Kanamori naar Nederland. Een van mijn klanten mocht hem ontmoeten en dat was een bijzondere ervaring. Kanamori is een van fenomeen. Waarom? Hij weet kinderen in deze tijden van ipods, whatsapp, beeldschermen en weet ik veel wat nog meer, in het hart te raken. Een onderwijzer die kinderen enthousiast weet te maken voor leren. Hoe? Eigenlijk heel eenvoudig: door zelf kind met de kinderen te zijn. In de woorden van Kanamori: 'Kinderen hebben het kind in mij naar boven gehaald'.
In Nederland en daarbuiten wordt onderzoek na onderzoek gedaan om aan de weet te komen hoe het nou zit met de band tussen docent en leerling, hoe kinderen het beste leren, welke klimaat je zou moeten creëren in een klas en zo nog veel meer. Ja, en dan word ik bijna weer boos. Hoe moeilijk kan het zijn? Een docent moet glans in de ogen van de kinderen brengen. Kanamori neemt zijn kinderen mee naar buiten om in de plassen te spelen als het regent. De glans die dan in hun ogen komt, moet ook in tijdens de lessen te zien zijn.
Het is de glans die ik bij sommige jongens zag, tijdens onze workshop in een jeugdgevangenis. Geen makkelijke doelgroep, want ze zitten daar niet voor een winkeldiefstalletje. Maar als je echt interesse hebt en je doet iets met ze waarvan ze merken dat het belangrijk voor ze is, dan gebeurt er wat. Dat heeft niets te maken met didactiek en alles met echte interesse. Met de bereidheid om een stap hun richting te zetten; met het wegnemen van afstand.
En daarom bij deze een oproep aan de nieuwe regering: geef het onderwijs ruimte. Speelruimte. Stop met die afrekencultuur en met het vak van onderwijzer, van docent weer aantrekkelijk. Ik hoop uit de grond van mijn hart dat binnen de kortste keren iedereen in het onderwijs weer vol trots vertelt dat het een prachtig vak vol avonturen is. En dat je niets mooiers kunt kiezen.

Vrijdagavond, Monnickendam. Mijn jongste dochter, haar vriend en ik zitten aan het scherm gekluisterd. In tijden niet zo'n beklemmende film gezien. Fenomenale acteerprestatie van hoofdrolspeler Michael Shannon die volstrekt overtuigende een man neerzet die langzaam gek lijkt te worden. Apocalyptische dromen, aanzwellende donder en bliksem die niemand anders ziet, olie-achtige regendruppels, achterdocht en natuurlijk een hond die zich ineens anders lijkt te gedragen. Tel daarbij nog een dove dochter van een jaar of vijf en een lieve vrouw die ineens haar man zet veranderen. Onvergetelijk.
Wat ik nog het meest briljant vind aan deze film is dat je je volkomen kunt verplaatsen in de logica van de hoofdrolspeler. De keuzes die hij maakt worden door de - boze - buitenwereld niet begrepen, maar als kijker ga je helemaal mee in zijn gedachtenwereld.
Een jaar of twintig geleden kreeg ik een kijkje in de wereld van mensen met een psychische stoornis. Een instelling voor deze doelgroep had een nieuwe wervingscampagne met brochure nodig. Men ging in op mijn suggestie om een boekje te maken met verhalen uit de psychiatrie. En zo kwam het dat ik twee dagen lang met allerlei begeleiders uit die organisatie mocht praten en hun ervaringen mocht optekenen. Zo kwam ik al snel tot de ontdekking dat er maar een heel dun lijntje loopt tussen normaal en 'gek'. Er hoeft maar dát te gebeuren en je komt zelf aan de minder prettige kant van die lijn terecht. Want geloof me, als je het onderscheid tussen werkelijkheid en fictie niet meer kunt maken, leef je in een hel. Wie kun je nog vertrouwen? Wat is echt en hoe weet je dat het echt is? Die stemmen in je hoofd geven je allerlei opdrachten; moet je die uitvoeren of niet? Zijn je vrienden, vriendinnen echt ineens allemaal monsters? En wat als je het leven echt verschrikkelijk vindt en (zoals een van de meisjes in de Britse Wallander-serie zei: de een haat drop, de ander haat muziek, ik haat nou eenmaal het leven) alleen maar het zwart ziet om je heen? En bedenk dan ook dat al die mensen met psychische problemen of ziektes ook weer andere mensen om zich heen hebben die moeten leren leven met zo iemand.
Het verhaal van leven tussen realiteit en fictie is prachtig verteld in 'Take shelter'. Dus of je nou gek bent of normaal; hoe mensen je ook zien, ga die film zien. Hier en daar doodeng, maar zo'n inkijkje in de geest van iemand die apocalyptische beelden ervaart, krijg je niet vaak.

Vanochtend liep ik met Sipke de hond, enigszins wazig na een met drank overladen avond bij vrienden in Monnickendam, door het park rondom de Pierebaan. Op een gegeven moment drong het geluid van een wijsneuzerig kleinemeisjesstemmetje tot me door. Ik keek opzij en zag moeder en dochter - van een jaar of zes - samen richting het historische centrum van ons stadje fietsen. Ze waren in een gesprek verwikkeld dat al even bezig was, zo meende ik te mogen afleiden van de toon van de conversatie.
Ik was klaarwakker toen ik het meisje hoorde zeggen: 'Mam, een vis hoef je nooit water te geven, hè. Dat hebben ze al, dus ze kunnen de hele dag drinken.' Daarna stierf het gesprek weg, omdat hun tempo hoger lag dan dat van mij. Maar de uitspraak van het meisje vond ik niet alleen prachtig en goed doordacht. Haar woorden zetten me ook aan het denken, want er zit een diepere boodschap in.
Een vis hoef je nooit water te geven betekent voor mij zoiets als: proberen de regen tegen te houden. Of vechten tegen het verstrijken van de tijd. Een poging wagen om de volgorde van de vier seizoenen te veranderen. Onze jonge kat Vladimir opvoeden als een hond en dan hopen dat ie gaat blaffen. Maar als je goed om je heen kijkt, zie je voortdurend allerlei mensen die toch hun energie daarin steken. Zie je het voor je: een man die een bakje water in de goudviskom plaats, terwijl hij de woorden 'Toe maar visje, drink maar lekker' mompelt?
Het is het beeld van Kees van Kooten die op het Scheveningse strand de golven probeert te regisseren. 'Kom maar jongens, kom maar. Ho, jij even wachten, ja kom jij maar eerst'. Prachtig absurd.
Wie goed kijkt, wie goed luistert - naar zichzelf, naar de ander, naar de natuur en het universum - weet, voelt, ziet , hoort en begrijpt wat er moet gebeuren. Dat vraagt om zo nu en dan de stilte op te zoeken, In jezelf, in je omgeving. Want alleen als je heel stil bent, kun je horen wat er allemaal is. Ik hoor het dat kleine meisje al zeggen: 'Ssst, mama. Luister, ik hoor het gras groeien.' En dan maar hopen dat die moeder dat vermogen zo lang mogelijk intact laat.

De afgelopen dagen ben ik met filmer Otto op pad geweest voor een serie straatinterviews. Opdracht van een Ministerie via BBK/Door Vriendschap Sterker in Amsterdam. Vrijdag hebben we in Rotterdam en Maassluis gefilmd. Het was koud (wetterkjeld noem je dat in het Fries - waterkou) en erg winderig. Desondanks was het een topdag. We begonnen iets later dan we in eerste instantie wilden vanwege de regen. Van Hillegersberg waar we de eerste opnamen deden, togen we naar hartje Rotterdam: de West Kruiskade waar ook slagerij Schell is gevestigd. Voor mensen in Rotterdam en wijde omgeving is Schell een begrip omdat je er zo ongeveer alle soorten vlees kunt krijgen die je maar kunt verzinnen. Kijk maar eens op de website van Schell; je zult een hoop namen ontdekken die je nog nooit eerder hebt gelezen. En dan meteen even googelen wat het is. Heb ik ook gedaan. Rabu, zo weet ik nu, is gepekelde en gekruide varkensstaart.
Als Belanda (indonesisch voor Hollander) ben je ernstig in de minderheid op de West Kruiskade. We aten een hapje (nou ja, hapje...) in een Surinaamse toko waar we de enige blanke Nederlanders waren. Daarna dronken we een kop koffie in een café waar zowel het interieur als de gasten in behoorlijke staat van verval waren. En toch voelden we ons welkom en thuis. De interviews liepen uitstekend. De meeste mensen die we aanspraken waren bereid om onze vragen te beantwoorden. En dat deden ze allemaal serieus, oprecht en eerlijk. Zonder blad voor de mond.
Wat mij betreft is de West Kruiskade een prachtstraat (waar vast ook wel eens wat gebeurt wat minder vrolijk stemt). We werden door niemand gehinderd of lastiggevallen. We hebben geen vervelende reacties gekregen; hoogstens een welgemeende grap of een serieuze vraag.
De stem van de straat hebben we de afgelopen dagen (en dinsdag aanstaande) vastgelegd. Wat mij betreft is het een stem die vaker mag klinken. Zeker bij de landelijke overheid, want veel mensen ervaren nog te vaak een te grote afstand. Mensen, of zo nu Turks, Bosnisch, Nederlands, Antilliaans, Marokkaans of Surinaams zijn - stellen het op prijs als er naar hun mening wordt gevraagd. Als je dat met een gezonde nieuwsgierigheid, en op een vriendelijke, open manier doet, krijg je heel wat te horen. Misschien ook geregeld zaken waarover je zelf heel anders denkt. Maar in mijn optiek is het essentieel - zeker voor overheid en politiek - om de stem van de straat te horen en er goed naar te luisteren. Otto en ik gaan graag opnieuw op pad om te peilen wat de stem van de straat te z