De afgelopen vijf zondagen mocht ik weer lesgeven aan derdejaars van IMC Weekendschool, vestiging Amsterdam-Noord. Zoals ieder jaar was het ook deze keer weer een prachtig avontuur. Deze expeditie onderneem ik overigens samen met Jaap Stahlie die niet alleen op onnavolgbare wijze de leerlingen portretteert, maar ook conceptueel ijzersterk is. En gisteren met de gezellige assistentie van vormgevers Wilma en Marion.
Inmiddels geef ik het vak 'Reclame maken' al een jaar of zeven. Gisteren vertelde ik aan Kees (Mees Kees?) de manager Research & Development van IMC Weekendschool dat ik het vak ooit heb bedacht voor jongeren die tijdelijk zijn gehuisvest in een justitiële jeugdinrichting. Daar heb ik deze workshop inmiddels ook twee keer mogen geven. Een bijzondere ervaring; posters die soms op een prachtige, poëtische manier de beleving van de jongeren weergaven. 
Gisteren werd ik het meest verrast door de schrijfkracht van een leerling die een paar lessen had gemist. Dat is lastig in deze cyclus, want je mist echt wat. Bijvoorbeeld de ondersteuning van de rappers in les 3 en 4. De druk op deze leerling liep zodanig op dat hij op een gegeven moment begon te huilen. Dikke tranen. Gelukkig mochten we in de ruimte van BBK/Door Vriendschap Sterker werken - in de prachtige Posthoornkerk - en daar is een directiekamer waar je met de deur dicht lekker rustig kunt werken. 
Wat er daarna gebeurde was wonderbaarlijk. Deze leerling produceerde een tekst die bol stond van de woorden die de meeste jongeren van zijn leeftijd nog helemaal niet gebruiken. Verantwoordelijkheid. Rivalen. Functioneren. En dat in een tekst die in één keer volledig raak was. Eén quote om het niveau aan te geven:  'Het geeft je de dingen die je nodig hebt om verder te gaan in de wereld van werk en verantwoordelijkheid'. 
Ik neem mijn pet af en maak een diepe buiging voor deze leerling. 
Bovendien wil ik op deze plek nogmaals mijn respect uitspreken voor alle derdejaars leerlingen van IMC Weekendschool, vestiging Amsterdam-Noord. Ze hebben hard gewerkt en veel plezier gemaakt. Ze hebben kritische vragen gesteld en op een volwassen manier gediscussieerd. Ik ben blij en trots dat ik met jullie mag werken, jullie zijn een verrijking voor dit land en voor deze wereld. En vooral voor iedereen die rechtstreeks met jullie mag werken, trainen, sporten of wat dan ook. 
Als een van jullie over laten we zeggen dertig jaar Minister van Vriendschap en Vooruitgang is (want zulke titels hebben Ministers tegen die tijd ongetwijfeld) en ik loop dan ook nog rond, wil ik graag nog een keer met je terugkijken naar 30 maart 2014 en samen concluderen dat we jou en je klasgenoten niet onderschat hebben.

Gisteren hadden we een goede vriend op bezoek. Hij is een van de grappigste mensen die ik ken. Gewoon, omdat hij zo is. Humor is zijn levenslied, zou je kunnen zeggen.  Hij hoeft geen enkele moeite te doen om je aan het lachen te krijgen. Het zit er bij hem ingebakken. 
We hadden een bijzonder gezellig dineetje en zaten daarna op de bank nog na te kletsen. Digestiefje erbij, koffie en... Omdat ik nog miste vroeg ik aan mijn vrouw of we nog chocola in huis hadden. Die had ze helaas weer teruggelegd in de supermarkt nadat een buurman had gezegd dat hij die chocola niet lekker vond. Jammer. En op dat moment schoot onze vriend omhoog uit de  bank, rende naar de gang en kwam terug met een doosje waar een strik omheen zat en de naam van een uitstekende chocolatier op stond. 
Had ik dat voorzien? Nee. Want hoewel ik de vriend had opgepikt bij de pont in Amsterdam-Noord hadden we het over vele zaken gehad - onder meer zijn bootreis van Bergen naar Trondheim, of andersom, dat weet ik niet meer - het thema chocola of bonbons was de revue niet gepasseerd. Het enige wat ik op dat moment deed, was het uitspreken van een verlangen. En ziedaar, het werd meteen vervuld. 
Soms, heel soms kun je dingen zien die nog gaan gebeuren. Dat is niet per se een kwestie van helderziendheid. Het gaat er vooral om dat je bereid bent om echt te kijken, om daadwerkelijk datgene te zien wat er is. Wie goed kijkt, kan zien wat er in mensen leeft, wat hun verwachtingen zijn, hun dromen, hun verlangens. Daar hoeven ze echt niets over te zeggen. En dat zien is dan kijken met intuïtie, niet met verstand. Eerder spiritueel dan cognitief.
We leven in tijden van spirituele en intuïtieve armoede. Het lijkt er nogal eens dat we alles; nou ja - het meeste - denken te kunnen oplossen door vooral heel veel denkwerk. Maar denkwerk verbindt mensen niet echt, niet daadwerkelijk. Als je je wilt verbinden moet je dat met hart en ziel doen. Daar zit die connectiviteit namelijk al ingebakken, in je hart en je ziel. Misschien ziet de wereld er straks heel anders uit, als we eens wat meer vanuit ons hart en vanuit onze ziel aan de gang gaan. Want zeg nou eerlijk: hoe vaak heb je echt een volkomen helder hoofd?

Het was niet mijn idee. Het plan kwam nota bene van een fotograaf. 'Hee Melle, als we nou eens rappers uitnodigen voor onze lessen op IMC Weekendschool?'. 'Goed idee Jaap; die zitten meer in de leefwereld van de leerlingen dan wij.' Dus zo gezegd zo gedaan. Voor we het goed en wel doorhadden zaten we gisterochtend om half twaalf met twee doorgewinterde Nederlandstalige rappers aan tafel: Frank the Frankie en D-Lipps. De laatste had ook nog een vriend meegenomen die zijn video's schiet - de mannen kennen elkaar van de middelbare school.
Al gauw ging het gesprek over Nederrap (zeg je dat zo). Niet echt een thema waar ik heel erg in thuis ben. Maar ik heb wel thuis in de cd-kast de allereerste schijf van Extince staan. Een unicum toen omdat hij als eerste in de moerstaal rapte. Mooie werkjes hoor, met als absoluut hoogtepunt voor mij: A t/m Z (hier de lyrics). Het hele alfabet en dat heb je nodig als je mooie dingen wilt maken; of dat nou een tekst, een schilderij of een briljante reclamecampagne is. Als je die 26 letters (in het Nederlands dan - andere talen hebben er meer of minder; of karakters) niet in je 'systeem' hebt zitten, dan kun je niet met woorden toveren. En dat wilden we met hulp van deze woordkunstenaars realiseren.
Voor de derdejaars leerlingen van IMC Weekendschool Amsterdam-Noord was het gisteren soms even goed zweten. Want een beetje rapper is niet snel tevreden. Het was prachtig om te zien hoe snel en goed de mannen aansluiting vonden bij de leerlingen. En het moet gezegd: er zijn gisteren pareltjes geschreven. Ik schoot spontaan vol toen ik de tekst van een van de leerlingen las. Zo knap hoe ze in de tekst bij zichzelf begon, over haar ervaring met de weekendschool en na een paar regels zo pats boem, volstrekt logisch de overgang maakte naar haar doelgroep: leerlingen op de basisschool. 
Fotograaf Jaap had deze match blijkbaar al voorzien (krijg je dat als beeldend kunstenaar?). Het mooiste was dat aan het eind van de les een aantal kinderen bereid was - na enige druk van de kant van de rappers - hun teksten voor te lezen en soms zelf te rappen. En toen bleek dat het enthousiasme ook bij de rappers groot was. Een aantal kinderen werd spontaan uitgenodigd om meer teksten te schrijven en aan hen te sturen. 
Kijk, voor dit soort mirakels kom ik jaar in jaar uit naar de Weekendschool. Wie maakt dat nou mee - de geboorte van een wonder? Ik zeg jullie: op IMC Weekendschool gebeurt het. Yo!

Op de kade staat een man in een rolstoel. Hij is tot aan de rand gereden. Nog maar een paar centimeter scheiden hem van het water dat enkele decimeter onder de kaderand staat. De omgeving is schitterend: een groot bergmeer omringd door toppen van de Alpen. Wie goed kijkt ziet dat de man in de rolstoel jong is, een jaar of zeventien, achttien. Het lijkt alsof hij zich niet van zijn omgeving bewust is; zijn blik is gericht op het water.
Vastberaden grijpt hij de ronde stang die op de wielen van zijn rolstoel zijn gemonteerd. Hij rolt een stukje naar achteren en sluit zijn ogen. Op het moment dat hij voorover buigt om de rolstoel met een flinke zet naar voren te bewegen, komt er een jochie naar hem toe gelopen. 'Bitte?', vraagt het ventje - een jaar of tien. De jongeman schrikt en kijkt op. 'Können Sie mir helfen mit meinem Kite?' 
Een jaar of tien later vertelt de jongeman in de rolstoel dat hij juist dit meer had gekozen, omdat het bijzonder diep is. 'Een paar seconden na mijn val in het water had niemand me nog kunnen redden. Dat er precies toen een jochie hulp nodig had bij het oplaten van zijn vlieger, ja dat was de kentering in mijn leven. Of je nou wel of niet in een rolstoel zit, je moet nooit bang zijn om te vragen. Dat ventje redde mijn leven met zijn simpele vraag. En een vlieger kun je nou eenmaal niet alleen oplaten. Door de verbinding die hij wist te maken, voelde ik dat het veel meer gaat om geven dan om nemen in het leven. Sinds die dag heb ik weer plezier in mijn leven.  Ik heb een vlieger gekocht en als er iemand hulp nodig heeft om die in de lucht te krijgen, ben ik het wel. Als ik iemand hier zie die er wat eenzaam uitziet, vraag ik hem of hij mij wil helpen met de vlieger. Daar heeft nog nooit iemand 'nee' op gezegd. Het bizarre is trouwens dat ik sinds die dag dat jochie hier nooit meer heb gezien.'
Dit waar gebeurde verhaal komt uit het boek 'Quiet mind, Fearless Heart' van Taoïst Brain Luke Seaward. Een aanrader voor iedereen die minder stress en meer balans in het leven wil. Een van de dingen die helpt is vragen. Gewoon, simpelweg vragen stellen. 'Kan ik je helpen?' 'Zal ik even meeduwen?' 'Zoek je iets?' 'Wilt u naar de overkant?' 'Kan ik iets voor je doen?' 'Hoe heet je?' Een vraag brengt het gesprek op gang. En wie in gesprek is, is niet alleen. Die voelt zich verbonden. Wat de jongen in de rolstoel met een glimlach tegen de schrijver zei, toen die zijn wandeltocht vervolgde, vat het prachtig samen: 'Kite therapy. I can't walk, but I can fly'.

Zoëven heb ik mijn vulpennen bijgevuld. Dat doe ik heel ouderwets uit een potje. Inktpatronen roepen bij mij geen fijne associaties op; bovendien staat de wegwerpgedachte me tegen. Dus eens in de paar weken haal ik de dop van de pen af, schroef de pen vervolgens open, haal de inkthouder eruit, draai het pompje naar beneden, doop de inkthouder in het potje en draai het pompje weer omhoog. Daarna gaat de houder weer in de pen, schroef ik het schrijfdeel weer op de bovenkant en dan kan de dop er weer op. Oh ja, niet vergeten om het inktpotje weer te sluiten. En daarna de inktvlekken op duim en vingers verwijderen. Het duurt trouwens meestal ongeveer een dag voordat die helemaal weg zijn.
Met de hand schrijven heeft een prettige traagheid. Het geeft het denken diepgang. Wie met de hand schrijft vertrouwt woorden toe aan het papier en dat is heel andere beleving dan letters typen op een scherm (wat ik nu doe). Als je iemand een kaartje stuurt, bijvoorbeeld omdat een naaste is overleden, schrijf je dat met de hand. Daar kan echt geen Greetz tegenop. Tenminste, ik denk dat de meeste mensen dat nog steeds zo doen.
Een handschrift brengt je dichterbij iemand - hoe beroerd zo'n handschrift ook is (het mijne is een prima voorbeeld). Ik kan me ook niet voorstellen dat een dichter de woorden op het scherm tot leven roept. Juist iemand die poëzie schept, moet woorden wegen, constructies overwegen en de kunst van het weglaten tot in de puntjes (jaja) beheersen. Gedichten wil je duiden - als lezer - dus ga je tijdens het lezen automatisch ook overwegen en invullen. Poëzie vraagt traagheid van lezen. Probeer het maar eens met een van de prachtige gedichten van Ingrid Jonker. 
Traagheid is de vijand van de oppervlakkigheid. We hebben in deze razendsnelle wereld bewegingen nodig die ons afremmen, die ons dwingen om stil te staan (en niet voorbij te gaan) aan wat we teweegbrengen. Alleen dal daarom zou ik alle basisscholen die iPads in het onderwijs integreren, ernstig aanraden om ook de vulpen weer in te voeren. En de makers van de CITO-toetsen zou ik willen vragen om het verhaal en het opstel weer op te nemen. En ja, ik begrijp heel goed dat die lastiger te beoordelen zijn (en zeker niet geautomatiseerd) dan de ABCD'tjes van de multiple choice. Maar wat heeft meer waarde: een getal dat bepaalt naar welk type vervolgonderwijs je mag gaan of het prikkelen van de fantasie en de nieuwsgierigheid. Albert Einstein was er heel duidelijk over: 'Imagination is more important than knowledge'. Dus geef kinderen de instrumenten voor een ontdekkingsreis: een vulpen, een potlood en een missie. En lees als leerkracht of minister ter inspiratie nog even 'De Tao van Poeh.'