Er zijn nogal wat boektitels die beginnen met 'De kunst van...'. De kunst van het nietsdoen bijvoorbeeld, van Theo Fischer. In dit boek legt hij het Taoïstische principe Wei Wu Wie uit: de kunst van het doen door niet te doen. En ja, daar kun je een heel boek over vol schrijven. Ik heb het nog niet gelezen, maar ga dat zeker doen. Zo'n principe fascineert me - en het Taoïsme al helemaal. In de kern beschrijft het boekje wat er gebeurt als je ophoudt met strijden en als je echt in het hier en nu gaat leven en meedeint op de stroom van de dingen. Zo nu en dan even stil staan, luisteren en voelen. Dan weet je hoe je verder kunt. Fischer schreef ook De kunst van het loslaten. En dat levert dat weer een boeiende vraag op: moet je eerste kunnen loslaten om met dat nietsdoen te starten of moet je gewoon niets doen en dan begint dat loslaten vanzelf?
En nu we dan toch in China zijn - nou ja, soort van - kan ik meteen mooi een ander boek noemen dat begint met die eerdergenoemde woorden: De kunst van het oorlog voeren van Sun Tzu. Staat ergens in mijn boekenkast - ooit geleend (sorry eigenaar, je was een collega in een ver verleden bij Wunderman/Cato Johnson. Als je dit leest zorg ik dat je het terugkrijgt); nooit gelezen. 
Dan zijn er nog talloze andere kunsten van: kaizen, veldspel, geluk, koken, veranderen, falen, mislukken, verliezen, opvoeden (had ik misschien eerder moeten ontdekken), ouder worden (wordt het al tijd daarvoor? ik ben 53 nu), sterren kijken, kwetsen, aangenaam verpozen, lezen en - hoe kan het ook anders - geluk. Toch gek dat de kunst van het (ver)beelden er niet bij zit. 
De kunst van het groeten bestaat voor zover ik weet nog niet. En dat is jammer, want het is een kunst die nogal onder druk staat. Zeker in grootstedelijke omgevingen weet men niet meer hoe dat moet. Ook in wat meer landelijke omgevingen zoals Monnickendam is een ernstige terugloop merkbaar in het groeten. Dat is meer dan jammer want in groeten zit een essentiële existentiële component. Als je gegroet wordt, word je gezien. En dat wil ieder mens diep in zijn hart: gezien, herkend en erkend worden. 
Ik groet veel en vaak. Als het kan door verbaal gedag te zeggen en anders door te zwaaien. Ik maak er een sport van om de jongeren die op weg zijn naar hun middelbare school te groeten. Dat levert vaak een grappige verwarring op. Als puber zit je er een beetje tussenin: je wilt enerzijds bijzonder graag gezien worden en anderzijds helemaal niet. Met een groet raak je dat fenomeen even. De meeste jongeren groeten wel terug en degenen die dat niet doen - die stuurs doorlopen of fietsen - weten toch altijd een glimlach op mijn gezicht te krijgen. Die wil dan even niet gezien worden. Prima. 
Misschien moet dat boekje over De kunst van het groeten er maar eens komen. Er zit namelijk zoveel meer in dan alleen gedag zeggen. Eigenlijk is het ook een soort van Wei Wu Wei - even stil staan. Bij het feit dat je als mens gezien wilt worden. 

Verlangen. Nu de zon zich vol laat zien, klopt het verlangen keihard aan onze dromenpoort. Reizen, vakantie, nieuwe liefde, andere baan, toch maar een cabrio, huisje in het Zuiden, biertjes met vrienden en vriendinnen in het park, aan het strand, in de achtertuin. Alles opgeven voor een 'ik-vertrek-scenario'. Groots en meeslepend leven.
Gisteren las ik het interview met Hafid Bouazza in Trouw. Een taalvirtuoos die meent dat het leven moet bestaan uit het stapelen van sensatie op sensatie. Drugs, drank, vrouwen; leven op de toppen van... Ja van wat eigenlijk? Bouazza gaat ver om zichzelf te vinden - hij belandde al eens in het ziekenhuis met een delirium. Hij houdt het niet langer dan drie jaar vol bij een vrouw zeg hij zelf. Het viel mij op dat hij het meest gelukkig klinkt als hij het heeft over schrijven, over taal, over woordkunst. Het Nederlands dat in de Middeleeuwen werd gesproken, dat grijpt hem, daarvan leeft hij op. Ik denk dat hij zichzelf daarin vindt. Al die andere dingen - daar zit een ander verhaal aan vast, denk ik.
Ieder mens heeft recht op zijn eigen zoektocht. Op welke manier dan ook. Sommigen moeten zichzelf eerst verliezen - in iets of iemand - om zichzelf terug te vinden. Eckart Tolle zat een jaar lang in een park, dag in dag uit op een bankje. Volstrekt verloren, vereenzaamd en wanhopig. Hij ontworstelde zich aan een diepe depressie en kreeg zittend op dat bankje een inzicht dat hij inmiddels met een groeiende schare mensen deelt. Het is een groot genoegen om hem te zien spreken. Altijd met een lichte glimlach om zijn mond (als ik eraan denk begin ik zelf al te glimlachen), niet vanuit ironie of spot, maar vanuit lichtheid en losheid. Hier meer.
Je hoeft niet op weg te gaan om jezelf te vinden. En je moet helemaal niks. Als er een besef is, een inzicht in wat verlangen is en wat het met je doet, ben je er eigenlijk al. Bewust zijn - het woord zegt het al. Van jezelf begrijpen wat ons gelukkig maakt. Je realiseren dat we allemaal met elkaar verknoopt zijn, dat alles met elkaar verbonden is. Het moeten mag eraf. Als het inzicht van verbondenheid echt groeit, hoef je nooit meer op zoek naar jezelf. Dan weet je dat wat en wie jij bent, wordt weerspiegeld in alles om je heen. En als dat besef langzaam indaalt, komt die glimlach vanzelf. 

Voordat ik er was, waren er nog wat andere mannen in het leven van mijn vrouw. Zoals er in mijn leven wat andere vrouwen waren voor mijn huidige vrouw. We hadden al wat rondgeneusd voordat wij elkaar leerden kennen. Zo kwam ik tijdens het druiven plukken in de Beaujolais een heel gezelschap Franse jongeren tegen die daar een centje bijverdienden om hun karige uitkering aan te vullen. We schrijven 1983 en toen was het - ook al - fors crisis in Europa. De werkloosheid was torenhoog, ik was net gestopt met mijn studie en ging op reis. Het idee was om langzaam maar zeker steeds verder naar het zuiden te trekken. Maar onder die  gezellige groep jeune Strasbourgeois bevond zich een Française... Nou ja, de rest van het verhaal laat zich raden. Het komt erop neer dat ik een jaar lang heel veel gereisd heb: paar keer naar Straatsburg,  Berlijn (waar haar ouders in de toen nog bestaande Franse sector woonden) Parijs, Oostende, Betagne en Niort (waar haar ouders nog een huis hadden). 
In diezelfde periode reisde mijn vrouw  regelmatig naar Sheffield (inderdaad van het 'steel' - prominent aanwezig in de hilarische film 'The Full Monty'). Daar woonden de ouders van haar toenmalige vriend. Vrij kort nadat zij uit elkaar gingen, leerden mij eega en ik elkaar kennen. We gingen samenwonen - eerst in Amsterdam-Noord, in de Van der Pekbuurt - later aan de Jacob Catskade, net buiten de Jordaan. 
En daar ging op een gegeven moment de telefoon. De ouders van de ex van de mijn vrouw. Ze waren in Amsterdam binnenkort en of wij met hen wilden afspreken. Zo gezegd, zo gedaan. Heel veel gelopen, belachelijk veel gegeten en abnormaal veel gedronken (blijkbaar oefenen ze dat nogal in Sheffield). Om voor een goede bodem te zorgen, had ik een enorm pan erwtensoep gemaakt. En die ging erin als een pint lager.
Vanmiddag ging de telefoon. Buitenlands nummer. Voicemail. Mijn vrouw herkende de stem meteen. Haar ex. Ze belde terug en kwam na een kwartiertje de kamer weer in. Met een glimlach en een traan. De vader van haar ex was overleden. 86 jaar. Ze hadden zijn portemonnee nagekeken en waren daarin het recept tegengekomen van de 'pea soup' dat ik de vader net voor vertrek had meegegeven. Het briefje had in een vakje van de portemonnee gezeten sinds hun bezoek aan Amsterdam in 1987. Ik reken erop dat dad ergens in het hiernamaals een geweldige erwtensoep geserveerd krijgt. Bon appetit!

Het zal je gebeuren. De vrouw van de bakker in het piepkleine Franse dorp (met dus maar één bakker) gaat er vandoor. En de bakker kan van pure misère geen brood meer bakken. Dus komt het dorp in actie om de bakkersvrouw terug te halen. Dat is heel in het kort het verhaal van de film uit 1938 van Marcel Pagnol - een van de grote Franse cineasten. Voor wie het interesseert is hier een fragment van zeven minuten uit die film.
Brood bakken is een oer-activiteit. Er voltrekt zich voor en tijdens het bakken telkens weer een wondertje. Wat eerst een klomp plakkerige beige substantie is, wordt in een paar uur en heerlijk geuren en prachtig kleurend brood. Ik bak het tegenwoordig zelf (net als Jaap Stahlie de fotograaf, trouwens. Hij heeft me op het broodbakspoor gezet). Net een paar maanden van experimenteren met de broodbakmachine en de oven, heb ik het nu aardig onder de knie. Niet doen hoor, die broodbakmachine. Handig voor de eerste kneedrondes, dat wel. Maar bak gewoon lekker in de oven. Ten eerste krijgt het brood dan de vorm die jij kiest - en niet het apparaat. En ten tweede bepaal je dan ook helemaal zelf hoe licht- of donkerbruin je het brood wilt.
Het grappigste vind ik eigenlijk nog wel dat lang dacht dat ik geen tijd had voor dit soort hobby's. Maar tijd is gelukkig een zeer rekbaar begrip. Geen tijd voor iets hebben bestaat eigenlijk helemaal niet. Je doet iets wel. Of je doet het niet. Als je het wilt, doe je het en dan heb je er tijd voor. En dan doe je sommige andere dingen niet. 
In die zin is brood bakken heel erg Zen. Meditatief. Brood bakken kan je helpen om even heel dicht bij jezelf te komen. Als je met je schone handen het deeg kneedt. Als je de bakbodem met meel bestuift. Als je kijkt of het deeg al genoeg is gerezen. Als je met een glimlachje het gerezen deeg de voorverwarmde over in schuift. En helemaal als je met een big smile het kersverse bruin gebakken brood uit de over haalt.
Ik zei het al: brood is oer. Als je met brood bezig bent, bestaat er even niets anders. Misschien is dat wel geluk. Pagnol had het goed gezien. En mijn vrouw is een klein beetje la femme du boulanger. Dat was het voor nu; het brood moet de oven in!