En nu? Anno 2013 praten we over demotie (door Cap Gemini geïntroduceerd, maar gaat bij de banken ongetwijfeld ook gebeuren), over terugbetalingsregelingen (ABNAMRO, ING, tot voor kort SNS en ook een aantal verzekeraars kan erover meepraten), over het terughalen van uitbetaalde bonussen (verspilde moeite - we hadden er toen geen enkel probleem mee) en over de rol die banken en verzekeraars in de samenleving hebben. Tja, goud roest niet, maar ik vrees dat de banken de gouden ketentjes verruild hebben voor exemplaren van ijzer. En die ontkomen niet aan het economische oxidatieproces. Een proces dat niet meer te stuiten is, en het heeft een essentieel reinigend effect.
Wat zou er gebeuren als banken en verzekeraars zich werkelijk dienstbaar zouden opstellen?
Kunt u zich dat voorstellen: een bank die aan u vraagt wat u nodig heeft? Zonder bijbedoelingen, zonder strategie, zonder minuscule regeltjes? Te vaak hoor ik verhalen van - kleine en grote - ondernemers die door banken en verzekeraars in de tang zijn genomen. Afgelopen vrijdag nog. Een collega zzp'er die net een zware tijd achter de rug heeft vertelde me dat de bank begon aan te dringen om het intrekken van zijn krediet. Een krediet met een hoge rente, waarvan hij de rente en aflossingen netjes iedere maand betaalt. Het telefoontje zal ongetwijfeld gedaan zijn vanuit de zogenaamde zorgplicht die de banken en verzekeraars tegenwoordig hebben. Maar die zorgplicht is natuurlijk een wassen neus. Die werkt alleen als er sprake is van een werkelijke interesse in de relatie tussen bank en klant.
Uit eigen ervaring weet ik dat die interesse niet bestaat. Er wordt gekeken naar cijfertjes en naar regeltjes en naar wat de collega-banken doen en wat de overheid zegt. En dan komt dat telefoontje. Toen ik het als ondernemer moeilijk kreeg - en ik ben beslist niet de enige in deze tijd - was de bank heel lang stil. Tot hun eigenbelang in het gedrang leek te komen en toen was er ineens contact. Wat mij bevreemdt is dat de bank al lang gezien moet hebben dat er een dalende trend in mijn inkomsten zat. Zij hebben van mij tenslotte het recht gekregen om mijn geldstromen te beheren. Toen ik twee keer iets te laat was met het aanvullen van mijn bedrijfskrediet werd dat zonder pardon ingetrokken. In de regeltjes stond natuurlijk dat zoiets mocht. Als ondernemer kun je dan helemaal niets meer. Alle facturen die betaald worden gaan rechtstreeks naar de aflossing van het krediet en hoe je het privé redt, daar moet je maar zelf zien uit te komen. Ik zal de details van het telefoongesprek dat ik daarover met een dame van de bank voerde, achterwege laten. En ik bedank bij deze nogmaals mijn schoonmoeder en de vrienden die ons geholpen hebben.
Dit gedrag van banken (en verzekeraars en vele overheidsinstellingen en nog talloze andere organisaties) staat in mijn ogen symbool voor de tijdgeest. Voor een periode waarin we het lijkt alsof we met regelgeving, taakstelling, verantwoordelijkheden, bevoegdheden, meer controle krijgen over de economie, de stand van het land, de oplopende zorgkosten en zorgbehoefte enzovoorts. Neem alleen al het alleen aantal controle-instellingen dat de laatste tien, vijftien jaar het licht heeft gezien. Neem het oplopende stressniveau bij duizenden in het onderwijs die vooral bezig moeten zijn met formulieren, administratie, testen, toetsen, rapportages, evaluaties en zo meer. Neem ook de grote onvrede in de zorgsector - over de volle breedte daarvan. Het past allemaal in een samenleving die toestaat dat overheden en grote organisaties zich in toenemende mate distantiëren van alles en van iedereen. Die zich hult in kaders, stucturen, protocollen, systemen, beheer- en beheerstools; die nog steeds vaker afstand creëert in plaats van nabijheid. Als je service wilt van een multinational, betaal je daar al snel 30 tot 70 cent per minuut voor; om maar eens een voorbeeldje te geven.
Het is toch diep triest als mensen in beroepen waarin ze dienstbaar móeten zijn, gaan klagen dat ze dat niet meer kúnnen zijn, domweg omdat ze de tijd er niet meer voor hebben. Dienstbaarheid wordt in de huidige samenleving door velen gezien als irritante nederigheid. Als 'moeten kruipen' voor een ander. Mensen in de zorg weten dat het omgekeerde waar is. Wie met mensen in deze sector gaat praten, zal ontdekken dat juist in die dienstbaarheid de pareltjes van het leven schuilen. Met nog grotere woorden: daarin zit geluk verstopt.
Nou zou het natuurlijk prachtig zijn als banken het diepgaande besef zouden krijgen dat ze op deze wereld zijn om een bijdrage te leveren aan het levensgeluk van mensen van samenlevingen. Potverdorie, dat zou mooie dingen opleveren - als er banken zouden zijn die dat in hun mission statement opnemen. Dan hoeven we het niet eens meer over dienstbaarheid te hebben. Dan is geld ineens een vorm, een soort van energie. En die energie kun je op allerlei manieren aanboren en inzetten. De energie wordt dan ontketend.
Kijk, daar zou ik het nou heel graag eens met een bank over hebben.